Thực trạng chuyển đổi số ở Việt Nam : Thách thức và Giải pháp

Trong thời đại công nghệ số hóa, chuyển đổi số là một xu hướng tất yếu để phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của mọi người. Tuy nhiên, chuyển đổi số ở Việt Nam vẫn đang gặp nhiều thách thức. Cùng IZISolution nhìn lại bức tranh toàn cảnh về thực trạng chuyển đổi số ở Việt Nam trong bài viết dưới đây.

I. Thực trạng chuyển đổi số ở Việt Nam trong các nghiệp vụ hoạt động

1. Vị trí của doanh nghiệp trong lộ trình chuyển đổi số

Dựa trên kết quả khảo sát, phần lớn các doanh nghiệp đã nhận thức và nhận thức được sự cần thiết của chuyển đổi số, nhưng vẫn chưa đạt được mục tiêu đề ra. Hầu hết các doanh nghiệp hiện đang trong giai đoạn số hóa hoặc đã dần áp dụng các công nghệ và phần mềm mới, nhưng họ vẫn chưa đạt được kết quả như mong đợi, dẫn đến việc họ ngừng sử dụng hoặc đối mặt với những thách thức trong việc triển khai.

Cụ thể:

• 48,8% các công ty trước đây đã sử dụng một số giải pháp CĐS nhất định, nhưng họ đã ngừng sử dụng do các giải pháp không phù hợp hoặc tính chất tạm thời của chúng, chẳng hạn như đáp ứng các nhu cầu trước mắt do đại dịch Covid-19 gây ra. Một yếu tố góp phần dẫn đến tình trạng này là nhiều doanh nghiệp chưa xác định chính xác mục tiêu, chiến lược CĐS phù hợp, cũng như thiếu hụt cả về số lượng và chất lượng nhân sự để triển khai CĐS. Điều này được thể hiện rõ trong các số liệu thống kê, vì chỉ có 6,2% đã hoàn thành thành công việc xác định mục tiêu CĐS và chỉ 7,6% đã thực hiện các bước gia tăng trong việc thiết lập cả kế hoạch ngắn hạn và dài hạn cho chuyển đổi số.

• 35,3% các công ty đã số hóa dữ liệu và quy trình, chủ yếu chuyển đổi các tài liệu, văn bản và giấy tờ vật lý từ "bản cứng" sang "bản mềm" được lưu trữ trong hệ thống của họ. Bước này rất quan trọng để tiến tới phạm vi CĐS rộng hơn và đồng bộ hơn.

• Một tỷ lệ nhỏ (2,2%) đã làm chủ công nghệ và phần mềm quản lý để phân tích dữ liệu và tự động hóa quy trình để tạo điều kiện thuận lợi cho việc ra quyết định trong hoạt động kinh doanh, mặc dù một số vẫn gặp phải những thách thức trong quá trình sử dụng công nghệ.

​​​​​​

2. Thực trạng ứng dụng công nghệ số trong một số nghiệp vụ

Kết quả khảo sát chỉ ra rằng các doanh nghiệp chủ yếu áp dụng công nghệ vào một số hoạt động nhất định ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu của họ, chẳng hạn như hệ thống phân phối, tiếp thị, bán hàng và chăm sóc khách hàng. Cụ thể, ngoài các phương thức bán hàng truyền thống như bán hàng tại cửa hàng và qua điện thoại, bán hàng trực tuyến thông qua các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiki, cũng như các nền tảng truyền thông xã hội như Facebook, Instagram, Zalo và gần đây là TikTok, đã trở nên phổ biến hơn. Đa số các doanh nghiệp đã áp dụng chiến lược bán hàng đa kênh.

Hơn nữa, hầu hết các doanh nghiệp được khảo sát thực hiện chuyển đổi số theo cách khá phân mảnh, tập trung vào quản lý các chức năng riêng lẻ như vận chuyển, hàng tồn kho, bán hàng, nhân sự và kế toán mà không đạt được sự tích hợp toàn diện. Trên thực tế, khoảng 20-30% doanh nghiệp được khảo sát thường xuyên kết hợp công nghệ số vào các hoạt động cụ thể. Chẳng hạn:

• Về quản lý phương tiện và vận chuyển hàng hóa, trên 60% doanh nghiệp chỉ sử dụng phần mềm số ở một mức độ hạn chế hoặc hiếm khi. Khoảng 23% doanh nghiệp thường xuyên ứng dụng công nghệ ở mức cao cho các hoạt động này.
  

• Lĩnh vực kế toán trải qua mức độ chuyển đổi kỹ thuật số cao hơn, với hơn 40% doanh nghiệp sử dụng công nghệ kỹ thuật số rộng rãi và nhất quán. Như đã giải thích trước đó, hầu hết các doanh nghiệp được khảo sát đều tập trung nỗ lực chuyển đổi kỹ thuật số vào các khía cạnh ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu và lợi nhuận của tổ chức. Do đó, kế toán là ưu tiên hàng đầu của doanh nghiệp trong công cuộc chuyển đổi số. Tuy nhiên, vẫn còn 33% doanh nghiệp chưa khai thác phần mềm công nghệ số, mặc dù có rất nhiều nhà cung cấp giải pháp sẵn có trên thị trường.

• Hơn 40% doanh nghiệp hầu như không sử dụng phần mềm kỹ thuật số để quản lý hàng tồn kho, theo dõi đơn hàng, quản lý khách hàng và thậm chí quản lý nguồn nhân lực.

3. Mức độ đầu tư cho chuyển đổi số

Kết quả khảo sát chỉ ra rằng, chưa đến 40% doanh nghiệp có khả năng tài chính đủ để đáp ứng các yêu cầu chuyển đổi số từ mức trung bình đến đầy đủ, để có thể tiếp nhận các tư vấn và giải pháp trong lĩnh vực chuyển đổi số. Trái lại, tới 43,3% doanh nghiệp dự tính đầu tư ngân sách cho chuyển đổi số, nhưng thực tế lại không đáp ứng đủ các nhu cầu thực tế.

Đáng lo ngại hơn, tới 20% doanh nghiệp hoàn toàn không có kế hoạch ngân sách để đầu tư vào chuyển đổi số. Tình trạng thiếu ngân sách cho chuyển đổi số cũng đang là một thách thức phổ biến tại các doanh nghiệp tại Việt Nam, đặc biệt là với doanh nghiệp nhỏ và vừa.

II. Nhu cầu chuyển đổi số của doanh nghiệp

Kết quả khảo sát bày tỏ rằng, các doanh nghiệp tỏ ra tự tin về hiểu biết về chuyển đổi số, tuy nhiên, họ gặp khó khăn khi cố gắng thực hiện quá trình chuyển đổi toàn diện này độc lập. Do đó, doanh nghiệp cần sự hỗ trợ trong hầu hết các giai đoạn của quá trình chuyển đổi số, từ việc chuẩn hóa các quy trình hoạt động ban đầu, xây dựng lộ trình chuyển đổi số, cho đến việc triển khai và áp dụng các giải pháp công nghệ hỗ trợ chuyển đổi số.

Một trong những lý do giải thích cho hiện tượng này là do sự hạn chế về nguồn nhân lực nội bộ có chuyên môn để triển khai chuyển đổi số. Cụ thể, 56,3% doanh nghiệp tham gia khảo sát chỉ có dưới 3 nhân sự chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch và chiến lược chuyển đổi số, trong khi 43.7% doanh nghiệp chỉ có dưới 3 nhân sự làm việc trong bộ phận công nghệ thông tin (IT).

III. Mức độ sẵn sàng chuyển đổi số

3.1. Giới thiệu phương pháp đánh giá mức độ sẵn sàng trong chuyển đổi số

Công cụ tự đánh giá Mức Độ Sẵn Sàng Chuyển Đổi Số (MĐSS) là một phương tiện giúp doanh nghiệp tự thực hiện đánh giá nhanh, nhưng có tính hệ thống về mức độ sẵn sàng cho quá trình Chuyển Đổi Số (CĐS). Khung đánh giá MĐSS tập trung vào việc đánh giá 7 lĩnh vực trọng tâm trong doanh nghiệp, được phân thành 3 nhóm: Nhóm 1 - Chuyển đổi chiến lược; Nhóm 2 - Chuyển đổi mô hình kinh doanh; và Nhóm 3 - Chuyển đổi năng lực quản trị. Các chỉ số thành phần để đo lường mức độ sẵn sàng chuyển đổi số trong 7 lĩnh vực trọng tâm như sau:

• Định hướng chiến lược

• Trải nghiệm khách hàng & bán hàng đa kênh

• Chuỗi cung ứng

• Hệ thống CNTT & quản trị dữ liệu

• Quản lý rủi ro & an ninh mạng

• Nghiệp vụ quản lý tài chính kế toán, kế hoạch, pháp lý & nhân sự

• Con người & tổ chức

Dựa vào phản hồi khảo sát, câu trả lời cho mỗi lĩnh vực trọng tâm được chuyển sang thang điểm từ 1 đến 5 tương ứng với các mức độ trưởng thành số hóa.

Cơ bản: Doanh nghiệp chưa thiết lập mục tiêu cụ thể cho chuyển đổi số, tuy nhiên đã bắt đầu áp dụng các giải pháp cơ bản để số hóa một số quy trình nội bộ hoặc sản phẩm, dịch vụ.

Đang phát triển: Mục tiêu số hóa đã được xây dựng và phát triển. Ngoài ra, đã thành lập các vị trí quản lý liên quan đến việc thực hiện các chức năng của chuyển đổi số. Công việc chuyển đổi số đang được quản lý thông qua một chương trình chuyển đổi riêng.

Phát triển: Số hóa là một phần không thể thiếu của chiến lược tổ chức. Các vị trí quản lý trong danh mục chuyển đổi số đã được thiết lập, tuy nhiên việc đo lường và quản lý quá trình thực hiện vẫn đối mặt với nhiều thách thức và chưa đạt hiệu quả tối ưu.

Nâng cao: Chuyển đổi số đã được tích hợp vào tất cả hoạt động của tổ chức, tuy nhiên việc mở rộng quy mô và triển khai thành công tới nhiều bộ phận vẫn gặp khó khăn.

Dẫn đầu: Doanh nghiệp đứng đầu trong việc đổi mới, là lực lượng tiên phong trong lĩnh vực chuyển đổi số của ngành và đại diện cho tư duy "being digital". Doanh nghiệp không ngừng đổi mới và phát triển thông qua việc nghiên cứu các mô hình kinh doanh và quản trị mới.

3.2. MĐSS chuyển đổi số của doanh nghiệp Việt Nam năm 2022

Đánh giá tổng quan

Dựa trên kết quả tự đánh giá MĐSS của 1000 doanh nghiệp, có thể thấy rằng nói chung, MĐSS của các doanh nghiệp đã có mức phát triển tương đối, đặc biệt là trong khía cạnh "Định hướng chiến lược," nơi mà doanh nghiệp đạt đến mức bình quân cao nhất, ở mức độ nâng cao. Tuy nhiên, khả năng quản lý rủi ro và an ninh mạng vẫn tiềm ẩn nhiều thách thức và chưa thể đạt hiệu quả tương đương với các khía cạnh khác. Tương quan về mức độ trưởng thành trên 07 khía cạnh được sắp xếp theo thứ tự giảm dần như sau:

Ba trong 7 khía cạnh đạt điểm tốt nhất là Định hướng chiến lược (3.1), Con người và tổ chức (2.9), cùng với Trải nghiệm khách hàng (2.9). Điều này chứng tỏ đội ngũ từ cấp lãnh đạo đến nhân viên đều có khả năng nắm bắt xu hướng CĐS và phản ứng nhanh, linh hoạt với kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm đầy đủ. Đầu tư vào hệ thống CNTT cơ sở dữ liệu không chỉ mang lại hiệu quả ngay lập tức mà còn hướng đến phát triển bền vững trong tương lai, phù hợp với xu hướng tích hợp mục tiêu chuyển đổi số vào chiến lược của doanh nghiệp.

Rủi ro và an ninh mạng đang là mối lo lớn cho doanh nghiệp DNVVN trong thời kỳ chuyển đổi số (điểm chỉ 2.4). Hiểu rõ các rủi ro khi chuyển đổi số, bao gồm cả rủi ro chiến lược, bên ngoài và bên trong, đang còn là thách thức. Việc kiểm tra, lỗ hổng hệ thống CNTT cùng đánh giá rủi ro vẫn hạn chế trong các doanh nghiệp Việt Nam.

Mức độ sẵn sàng chuyển đổi số của doanh nghiệp một số ngành, lĩnh vực 

Theo thang điểm từ 1 đến 5 cho các MĐSS chuyển đổi số từ "cơ bản" đến "dẫn đầu", 12 trong tổng số 16 ngành khảo sát có MĐSS ở mức trung bình (điểm 2.5) (Hình 11). Điều này cho thấy hầu hết các ngành đang phát triển mục tiêu số hóa trong chiến lược, song song với việc thiết lập vị trí quản lý cần thiết.

Các ngành có MĐSS cao trong khảo sát thường liên quan chặt chẽ đến sản xuất, lưu chuyển hàng hóa và dịch vụ trực tiếp đối tượng khách hàng, như: Nông, lâm nghiệp, thuỷ sản; Công nghiệp chế biến, chế tạo; bán buôn và bán lẻ, sửa chữa xe có động cơ; dịch vụ lưu trú và ăn uống, cùng với xây dựng.

Đánh giá chung

Kết quả khảo sát năm 2022 cho thấy những bước trưởng thành đáng kể của doanh nghiệp, đặc biệt là DNNVV trong hành trình chuyển đổi số so với năm 2021.

• Thứ nhất, năm 2022, số lượng các doanh nghiệp được khảo sát ĐANG tiến hành CĐS có dấu hiệu gia tăng và nhiều doanh nghiệp cũng đã dành ngân sách cụ thể cho hoạt động này dù ít hay nhiều.

• Thứ hai, các doanh nghiệp đã có bước tiến về áp dụng các công nghệ số trong nghiệp vụ tiếp thị, phân phối, bán hàng đa kênh giúp gia tăng trải nghiệm và chăm sóc khách hàng tốt hơn. 

• Thứ ba, phân tích MĐSS của các doanh nghiệp (chủ yếu là DNNVV) cho thấy doanh nghiệp trong hầu hết các ngành đã sẵn sàng cho sự chuyển đổi lên môi trường số.

• Thứ tư, định hướng & chiến lược, con người & tổ chức, trải nghiệm khách hàng & bán hàng đa kênh là 3 khía cạnh có MĐSS chuyển đổi số tốt nhất.

• Thứ năm, các doanh nghiệp dù có đủ nhận thức, kiến thức về chuyển đổi số nhưng lại khó có thể tự mình thực hiện quá trình thay đổi mang tính toàn diện này.

Trong thời đại chuyển đổi số hiện nay, doanh nghiệp cần nâng cao trình độ của nhân viên thông qua các chương trình đào tạo, thay đổi quy cách lãnh đạo và quản lý công việc trong nội bộ tổ chức. Công nghệ, quy trình kinh doanh và con người phải song hành cùng nhau để tạo nên đột phá trong kinh doanh và hoàn thành chuyển đổi số hiệu quả.

Liên hệ công ty tư vấn chuyển đổi số hotline 096 4578 234 để nhận tư vấn về chuyển đổi số.

Từ khóa liên quan: thực trạng chuyển đổi số ngành ngân hàng